Nguồn gốc, ý nghĩa hình dạng của bánh nướng, bánh dẻo Trung Thu

Tuy không phải lễ lớn như Tết Nguyên Đán nhưng Tết Trung thu (Rằm tháng Tám) cũng là một trong những dịp ý nghĩa hiếm hoi để tất cả mọi người lắng một nốt trầm giữa sự sôi động của những mưu sinh thường nhật. Ở Việt Nam, chúng ta hay gọi Trung thu là Tết đoàn viên, Tết thiếu nhi có nghĩa là đang hướng về hai đối tượng: Người lớn tuổi và con trẻ – những mảnh tâm hồn luôn rất khao khát được yêu thương.  

Trong ngày này, dù ở xa đến đâu, những người con cũng tranh thủ về với bố mẹ, tặng cho ông bà hộp bánh nướng bánh dẻo lấy thơm lấy thảo. Còn tụi nhỏ, chúng ngoài việc mê mẩn những món đồ chơi sắc màu thì còn thích được bố mẹ chia cho một góc chiếc bánh, vừa cầm trên tay vừa đi chơi với bạn, mọi thứ lúc đó sao mà bình yên đến lạ thường. Từ bao lâu như vậy, chiếc bánh Trung thu gắn với đời sống của người Việt đến mức không thể tách rời. Mà có một điều lạ là bánh chỉ ăn vào những ngày này mới ngon, còn lại những ngày khác trong năm, có ăn cũng không có cảm giác gì mấy.

Điển tích ngày Rằm tháng 8

Tết Trung thu có ở nhiều nước châu Á, trong đó có Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc. Đối với người Trung Quốc, họ có một điển tích rằng vào cuối thời Nguyên, có hai vị lãnh tụ của phong trào nông dân khởi nghĩa là Chu Nguyên Chương và Lưu Bá Ôn. Hai vị này đã tổ chức nhân dân vùng lên chống lại sự thống trị tàn bạo. Để có thể truyền đạt tin tức và mệnh lệnh một cách bí mật, người ta đã làm những chiếc bánh hình tròn, trong những chiếc bánh này đều có nhét thêm một tờ giấy ước định thời gian khởi nghĩa là lúc trăng sáng nhất trong đêm Rằm tháng 8 Âm lịch.

Sau đó những chiếc bánh này được người ta truyền đi cho nhau và trở thành một phương tiện liên lạc vừa an toàn lại vừa hiệu quả. Cũng từ chiếc bánh mà tin tức hô hào khởi nghĩa đã được truyền đi khắp nơi. Về sau người Trung Quốc lấy việc làm bánh Trung thu vào ngày Rằm tháng 8 để kỷ niệm sự kiện ấy.

Đó là ở Trung Quốc, còn tổ tiên người Việt chúng ta khi xưa đều là thuần nông nên cứ đến ngày Rằm tháng 8 là các nông dân đều mở tiệc ăn mừng vụ mùa bội thu. Bánh Trung thu của nước ta thường được làm với hình tròn hoặc hình vuông thay cho lời cảm ơn của những người nông dân đến trời đất và thiên nhiên đã ban cho họ một vụ mùa thuận lợi và tốt đẹp.

Về sau này, Rằm tháng 8 dần trở thành Tết đoàn viên để mọi người tặng nhau những chiếc bánh với ý nghĩa chúc cho mọi điều trong cuộc sống được tròn đầy, viên mãn.

Bánh Trung thu có ý nghĩa gì?

Ở Việt Nam hiện đang có hai loại bánh Trung thu là bánh nướng và bánh dẻo với 2 tông màu sắc khác biệt. Người xưa ngoài ra còn có một cách gọi khác dành cho loại bánh này là Nguyệt Bính, hay bánh Vầng Trăng.

Theo truyền thống, vào đêm Trung thu, những người phụ nữ trong nhà sẽ trổ tài làm bánh, bày cỗ trông trăng. Sau đó thì mọi thành viên trong nhà sẽ cùng nhau ngồi lại, thưởng trà, ăn bánh, ngắm trăng và hàn huyên về những câu chuyện cuộc đời. Đó chính là khoảnh khắc vừa rộn rã nhưng cũng rất đỗi bình yên của mỗi gia đình trong 1 năm đầy những lo toan.

Bánh nướng là loại bánh có màu nâu, vị thơm mùi đường cháy hòa quyện với những loại nhân ngọt vừa phải, bùi vừa phải, béo vừa phải bên trong. Vỏ bánh thường được làm bằng bột mì dậy men trộn với trứng gà, đường nấu chảy. Nhân bánh bên trong có thể là đậu xanh, hạt sen, trứng muối… nhưng truyền thống nhất thì phải kể đến nhân thập cẩm.

Nhiều người nói nhân thập cẩm bị ngọt quá, khó ăn nhưng nếu ngày Trung thu mà không được ăn một miếng bánh nướng nhân thập cẩm thì coi như chưa được trọn vẹn. Nhân này thường có thịt mỡ ngâm đường, lạp xưởng, hạt điều (lạc), vừng, mứt bí và quan trọng hơn cả là một loại gia vị tuy không cần quá nhiều nhưng thiếu nó thì không được, đó là lá chanh. Mùi thơm vừa hăng vừa ngọt của lá chanh quyện với mùi nồng của rượu mai quế lộ chính là một trong những bí quyết giữ hồn cho chiếc bánh và làm ấm lòng người ăn trong đêm thu gió lạnh.

Vì có nhiều nguyên liệu nên nhân bánh nướng thường là sự tổng hòa của mặn, ngọt. Điều này sẽ gợi đến một liên tưởng rằng, trong cuộc sống, dù thường ngày có nếm trải bao nhiêu đắng cay, khổ sở thì sẽ vẫn luôn có những người thân ở bên ta, bao bọc và cho ta những vị ngọt tình thương.

Còn với chiếc bánh dẻo thì bánh có màu trắng tinh khôi và đẹp long lanh đến nỗi nhiều người sẽ chẳng nỡ ăn. Bánh được làm từ bột nếp rang chín nhồi với nước đường, nước hoa bưởi thơm lừng. Nhân bên trong có thể là thập cẩm giống bánh nướng nhưng thường mọi người sẽ chuộng đậu xanh hay hạt sen tán nhuyễn nhiều hơn.

Bánh dẻo cũng thường được làm dạng hình tròn thể hiện hình dáng vầng trăng thu. Còn màu trắng của bánh chính là biểu tượng cho ý nghĩa “đoàn viên” và nhất là tình yêu, sự trong trắng của những người vợ, người chồng dành cho nhau.